Hoe ons verlangen naar zwart-witdenken ons kan vernietigen
Stel je voor: je leest een nieuwsbericht over gruwelijke misstanden. Dat is tegenwoordig nooit ver weg. Het maakt je boos, verdrietig, misschien zelfs wraakzuchtig. Maar dan duikt er iets op dat suggereert dat het verhaal misschien niet helemaal klopt, of dat de situatie minder ernstig is dan het leek.
Wat voel je op dat moment? Is het opluchting – “Gelukkig, het is niet zo erg als ik dacht” – of voel je juist teleurstelling? Misschien zelfs de drang om het oorspronkelijke verhaal vast te houden, puur omdat het je vijanden zo slecht mogelijk laat lijken?
Stop hier even en probeer eens een voorbeeld hiervan te bedenken voor jezelf.
Als je eerlijk bent en je herkent in dat je wilt vasthouden aan het eerste verhaal, pas dan op. Dat is de eerste stap in een gevaarlijk proces. Als we willen dat het slechte nog slechter is dan het werkelijk is, zullen we steeds verder gaan. Eerst willen we dat zwart zwarter wordt. Daarna zien we grijs als zwart. En uiteindelijk zullen we zelfs wit – het goede, het zuivere – zwart noemen. Op dat punt zijn we gevangen in een wereld waarin alles en iedereen slecht lijkt. God, onze vrienden en wijzelf. Het is een universum van pure haat, en als we eenmaal daar zijn, kunnen we er niet meer uit.
De echte vraag is: hoe kunnen we onszelf hiertegen beschermen? Misschien begint het met bewustzijn – met jezelf afvragen: Waarom wil ik geloven dat dit zo erg is? En vervolgens: Wat doet dat verlangen met mij als persoon? Want wie zwart altijd zwarter wil maken, wordt uiteindelijk zelf een deel van die duisternis.
Dit heb ik niet zelf bedacht, maar heb ik hertaald, het origineel is van C.S. Lewis, natuurlijk, die het weer messcherp weet neer te zetten.