Een paar dagen in een wereldstad trammen of treinen brengt je dichtbij een grote hoeveelheid verschillende mensen. Ik zeg verschillend, maar er is één hele grote gemene deler. Heel veel van die mensen zitten op hun telefoon. En allemaal swipen ze door TikTok (of een andere variant van een app met korte filmpjes). Altijd met diezelfde dode blik in hun ogen. Nooit een lachje. Nooit een frons.
Swipe, swipe, swipe, even terug, hartje, swipe, swipe.
Niemand lacht, niemand grijnst, ze kijken allemaal net zo verveeld, en allemaal net zo gebiologeerd naar het zwarte spiegeltje, niemand kijkt naar buiten of om zich heen.
Eindeloos, doelloos.
Ik vertel hier niks nieuws, maar ik blijf me er over verbazen.
David Foster Wallace voorspelde het al natuurlijk. Het is Infinite Jest come-to-life.
Het plot van Infinite Jest (en waar de titel op slaat) is dat er één specifiek filmpje is die zo verslavend is dat mensen niet weg kunnen kijken. Dit klopt bijna met wat er nu gebeurd, het verschil is dat het niet één specifiek filmpje is, maar juist een eindeloze reeks aan filmpjes waar niemand kan wegkijken.
Maar waarom doen we dit?
Ik doe het zelf ook wanneer ik Twitter of YouTube open: het algoritme kent me te goed, het weet wat het me moet serveren om mijn aandacht vast te houden.
Maar wat heb ik er aan?
Wat heb ik op dat specifieke moment aan filmpjes van Bob Dylan of Joy Division of de NBA die zeker wel mijn interesse prikkelen, maar het is zo willekeurig, hap-snap en kan net zo goed iets anders zijn? Het is niet dat ik gericht een boek over Dylan aan het lezen ben: nee, ik open een app en laat het maar op me afkomen. Maar waarschijnlijk is dat waarom ik die app open: afleiding, geef maar, maakt niet uit wat. Zo lang ik maar niet met de echte wereld geconfronteerd hoef te worden.
En precies daar zit mijn verwondering. Dat we onszelf zo doelloos en willoos aan willekeur blootstellen. Dat we liever wat-dan-ook krijgen voorgeschoteld; alles behalve gericht aandacht geven aan iets.
Ik geef TikTok hier niet eens de schuld van (hoewel die app in ons huishouden is verboden). Vroeger gebeurde dit ook al, mensen lazen een krant in de trein. Ik zeg lazen, maar wat ze eigenlijk deden is zoeken naar iets dat ze prikkelde. Niemand las de krant van voor naar achter. Mensen scanden koppen op zoek naar iets dat hun aandacht prikkelde. Of wat dacht je van het eindeloos door TV kanalen heen zappen: op zoek naar iets. TikTok doet precies hetzelfde maar dan keer een miljoen. Het is dezelfde prikkel die we zoeken.
Waarom ik dit opschrijf? Voor mezelf, om nog iets bewuster hier van te zijn. Wil ik in de tijd dat ik hier ben mijn kostbare aandacht op deze manier verkwanselen?
