Control

Na anderhalf jaar wachten was het afgelopen vrijdag dan zover: Control. DE film van DE fotograaf Anton Corbijn over Ian Curtis. No need for further introduction here. Als iemand die een uitgesproken mening heeft over de muziek van Joy Division wil ik ook mijn mening wel delen over de film. Wat was goed, wat was minder goed en wat was anders?
Door de jaren heen heb ik een beeld gevormd van de persoon, van de band, van de muziek en van de tijd en daarbij had ik ook veel vragen. Deze film kon ik dan ook onmogelijk onbevooroordeeld kijken en wat hieronder dus volgt is mijn mening (eventuele spoilers).

Goed
Het onderwerp en de muzikale omlijsting maken de film zondermeer al een van de beste films ooit. Al zou je bij wijze van spreken met je ogen dicht ‘kijken’ dan valt er nog genoeg te genieten. Dit is echter niet aan te raden! Het nu al vaak geroemde acteer werk van Sam Riley is namelijk bijzonder. Op een 2,3 tal momenten dacht ik even dat ik echt naar Ian zat te kijken; de blik, de trekjes. Of in ieder geval het beeld dat ik heb van Ian. Of zo als Ri-Janne (red. vriendin) zei: ‘ik snapte het even niet, ik dacht dat het een computer animatie was’. Zo echt leek het dus; af en toe…
Ook mag genoemd worden dat de band, de acteurs dus , alles zelf spelen en Sam Riley dus zelf zingt. Dit pakt eigenlijk best goed uit. Natuurlijk is de stem van Ian en manier van zingen uniek en klinkt het in mijn oren altijd alsof het van een andere planeet komt dus ik verwachte dan ook niet dat deze acteur dat zou halen. Maar hij kon het wel ‘overbrengen’; en dat is belangrijk.
Een serieus onderwerp en donkere muziek doen een zware avond vermoeden maar niets is minder waar. Hooky en Rob zorgen ook voor genoeg humoristische momenten (‘I just don’t care much for the Cocks bit’). Ook de kerel die het gedicht doet vlak voor hun eerste optreden is hilarisch. Ook Samantha Morton mag genoemd worden; deze speelt een zeer overtuigende rol. Maar de hele film is steengoed gecast; dat kun je wel aan Corbijn overlaten.

Minder goed
Het is een film over Ian Curtis en niet per definitie over Joy Division. Dit wist ik al. De keuze die Anton dan ook maakt is dat hij probeert Ian zo menselijk mogelijk neer te zetten maar tegelijkertijd ook als een redelijk charismatisch iemand. Iemand met een bepaalde ‘likeability’ en ‘people skills’. Dit wordt bijvoorbeeld duidelijk uit de arbeidsbureau scene waarbij Ian een minder-bedeelde jongen aan een baantje helpt. Mijn eigen beeld was dat hij meer een einzelganger was met iets minder sociale vaardigheden. Misschien wel iets meer eigelijk gewoon een rotzak.
In het verloop van de film ga je hem trouwens ook een rotzak vinden maar dan om andere redenen (‘it’s OK if you want to sleep with other men’). Na deze scene en na het verplichte en subliem getimede ‘Love will Tear us Apart’ komen er een paar scenes waarbij we dan Ian moeten begrijpen en waarom bij ‘verscheurd’ wordt. En inderdaad je gaat ook wel minder denken “wat een rotzak”; maar het is ietwat te geforceerd. Ik voelde me dan ook meer toeschouwer dan dat ik echt in het hoofd/gedachten wereld van Ian zat. Misschien wou Anton LWTUA in de film hebben om daarna snel verder te kunnen. Maar ik vond de omschakeling iets te snel en zonder reden. Maar in de film worden overigens weinig redenen voor alles gegeven. Dit is wellicht een voordeel omdat het de beeldvorming een open karakter geeft. Maar de opbouw naar het antwoord op de vraag: “Wie was Ian Curtis?” is daarom iets te vlak. Maar dat was misschien dan ook niet de strekking van de film. Maar daarover straks meer.
De periode van zijn leven die voornamelijk aan bod komt is de periode met de band. Zijn jeugd komt maar heel weinig aan de orde. Terwijl ik dat wel interessant had gevonden: het contrast. Wie was hij eerst en hoe hebben de band, de muziek, zijn epilepsie, het gebruik van medicijnen (’try to find the right mix’), en het eerste succes hem veranderd? Zijn al die veranderingen daar belangrijk in geweest? Ik krijg door de film mijn vinger daar niet goed achter. En dan kom ik bij een ander punt.
De muziek. DE reden voor mij. Joy Division maakte hele bijzondere, andere muziek. Ik vind het jammer dat er nooit aan de orde komt waarom Joy Division de muziek maakte die ze maakten hoe ze tot die keuze gekomen zijn en welke rol de persoonlijkheid van Ian Curtis hier op heeft gehad. Maar ook andersom; hoe die muziek zijn persoonlijkheid later ging beinvloeden. Die wisselwerking proef ik zelf altijd bij hun muziek. Wat ik misschien zie ik als Ian die een slaaf wordt van zijn eigen muziek en de daarbij gecreeerde persona wordt in de film neergezet als het het verlies van ‘Control’. Maar dan net iets anders. Ik ben van mening dat het altijd een mix van omstandigheden is geweest. En bepaalde omstandigheden worden onderbelicht. Bijvoorbeeld de stad, het milieu waar de band uit kwam was denk ik heel belangrijk voor de muziek en de persoonlijkheid van Ian. Ik heb dat milieu altijd als een levend iets gezien dat die 4 jonge geesten consumeerde met als gevolg: Joy Division. Dit komt denk ik te weinig aan de orde in de film. Want de film richt zich voornamelijk op de relatie van Ian met zijn vrouw en die met zijn minnares.

Anders
Dit maakt misschien dan ook precies het hele verschil. Dat is waar de schoen em wringt. Dat is waarom bepaalde vragen van mij niet door deze film beantwoord worden.
Het is namelijk een film en geen documentaire!
Ik kijk er als natuurlijk als fan naar, maar het is ook gewoon een hele onderhoudende en indringende film voor iemand die niets van de band af weet of niets met die muziek heeft.
Corbijn heeft het echte verhaal gepakt met alle elementen van dien; dat heeft ie door elkaar gemixt en het zo gekneed dat het resultaat een op zich zelf staande film is. Los van de muziek, los van de geschiedenis. Het is een film over een jongen die in een zelfgesponnen web gevangen zit. Deze film, met de weduwe als co-producer en Anton Corbijn als regisseur heeft de juiste bronnen voor een relaas dat veel meer duidelijkheid kan scheppen over bepaalde onderwerpen, en antwoorden zou verschaffen op vragen. Maar dat gebeurd slechts zijdelings. Het is dus ook geen vertelling die 1 op 1 loopt met de werkelijke tijdlijn en ook een aantal zaken stonden mij anders bij dan dat ze in de film worden neergezet. Of misschien moet ik mijn achtergronden er nog even op na slaan. Maar dat is eigenlijk minder belangrijk, want de film is zoals ie is. Een meesterwerk.
Dit maakt ook dat ik hem _iedereen_ kan aanraden je hoeft dus geen fan van Joy Division te zijn. En als na de film je interesse gewekt is of wil je er dieper op ingaan, dan raad ik je aan om dit boek te lezen. Normaal zou ik zeggen; je kan em van mij lenen. Maar in dit geval doe ik dat maar niet want een door Anton Corbijn gesigneerd exemplaar van ‘Touching from a Distance’ moet je zuinig op zijn!
Tot slot wil ik nog een aantal fotos delen die ik precies een jaar geleden tijdens mijn ‘bedevaart’ naar Manchester heb gemaakt. Als je de film gezien hebt dan snap je wel wat deze fotos zijn.