Eerdere analyses: 2014 en 2018. Dit is de analyse van 2022.
Er waren twee grote vragen dit jaar: wat doen de drie nieuwkomers én wat zijn de effecten van de keuzes van de landelijke partijen op de lokale afvaardigingen.
De (voorlopige) uitslag is veelzeggend.
Ik kijk in de analyse dit keer vooral naar de manier van campagne voeren en hoe dat mogelijk effect heeft gehad op de uitslag.
ChristenUnie (van 5 naar 3)
De CU was onzichtbaar deze verkiezingen. De grootste partij pakte niet groots uit en bleven een beetje onder de radar tussen alle nieuwkomers en de bekende schreeuwers. Het gelukje van de restzetel van vier jaar geleden — waardoor ze afgetekend de grootste werden — was nu hét risico. Ik denk dat dè gok en — al dan niet bewust gekozen — strategie was: wij houden ons koest. Maar soms moet je je ook laten zien en dat was nu niet het geval. Het bleef vlak.
Of anders gezegd: de partij mikte denk ik vooral op de vaste waarden, had ook weinig wisselingen en dat is ook echt wel wat waard. Maar de stabiliteit en degelijkheid die daaraan gekoppeld zijn, hebben ze niet voldoende voor het voetlicht kunnen brengen.
Je kan de partij geen verwaandheid of luiheid verwijten (bijv. “we zijn de grootste en dat blijven we”). Het meeste wat je de partij zou kunnen verwijten is het gebrek aan ambitie. Ik heb ze nergens horen zeggen: we groeien door naar 6 zetels! De angst de restzetel te verliezen leek groter dan de ambitie om zich echt als de grootste partij te profileren.
Conclusie: de klappen die CU landelijk over de hele breedte kreeg, dreunden ook flink na op Urk en CU werd de grote verliezer van deze verkiezingen (er moet er altijd één zijn). Van grootste partij, naar een middenmoter. Deels dankzij het landelijk beleid, deels door nieuwkomers en deels door de campagne. En vooral dat laatste mag de CU zichzelf aanrekenen.
CDA (van 4 naar 3)
Urk vergeet wel eens dat het van oudsher een ARP/CDA dorp is. Onze huidige burgemeester is slechts de eerste SGP burgemeester. Urk stemde voor én naoorlogs altijd ARP (wat later op ging in CDA) en vanaf de jaren 80 ging het CDA gelijk op met SGP. Pas rond de eeuwwisseling (deze eeuw) kreeg SGP duidelijk de overhand (de sociologische en nationale en mondiale krachten die daar invloed op hadden, daar kun je een boek over schrijven, maar dat terzijde) en volgde CDA op een min of meer de tweede plek, totdat ze door CU rechts (!) werden ingehaald.
CDA snakte er dus naar om weer eens mee te mogen doen in de coalitie. Dat moet voor het CDA de afgelopen vier jaar goed maken en alle andere keren dat ze gepasseerd werden.
Als bijna vanouds voerde het CDA het meest professioneel campagne. De lijst liet een paar frisse nieuwkomers zien, met een mix van oud en vertrouwd. Ook schoven ze een onderlegde wethouderskandidaat naar voren. En het CDA-partijprogramma is een document waar meer visie uit straalt dan alle andere programma’s. En of ze nu wel of niet gaan meedoen in de coalitie ik hoop dat andere partijen delen van het programma desnoods gewoon stelen, want dat is beter voor Urk.
Van een CDA-er hoorde ik vooraf dat je niet hoeft te groeien om te winnen (of de grootste te zijn); en hier zit een tactische afweging achter.
Resultaat: ook het CDA moest net als de CU de landelijke klappen opvangen en een zetel inleveren. En de tactiek om de grootste te worden door gelijk te blijven had sowieso niet tot winst geleid. Een teleurstellende uitkomst voor het CDA.
De grote vraag is nu: mag het CDA mee doen met de coalitie of moeten ze weer vier jaar wachten?
Hart voor Urk (van 4 naar 3)
Deze partij maakte vlak voor de verkiezingen behoorlijk wat reuring mee. Een vertrekkend wethouder, zonder duidelijke opvolger (voor een partij die al 12 jaar meedoet in de coalitie!), het vertrek van meerdere vaste waarden en een heen-en-weer met de lijsttrekker van een andere partij die wel/niet/wel/niet benadert zou zijn voor de wethouderpositie. Het maakte allemaal een rommelige indruk.
Daarnaast maakte Jan Koffeman een enorme uitglijder bij het debat waar hij beweerde dat zijn partij tegen groen was, terwijl hun eigen social media account vlak daarvoor het tegenovergestelde beweerde. Chaos. Ik kan niet anders zeggen. Deze partij maakt geen stabiele indruk (al roepen ze nu precies dat de hele tijd. Opmerkelijk).
Maar laten we wel wezen: wanneer Jan Koffeman stopt dan stopt deze partij, dat begrijpt iedereen. Dus de vraag was: zou deze verkiezingen de genadeklap kunnen zijn?
Maar — en dit moet gezegd worden — ze voerden toch weer als vanouds campagne. Met lollies en al. Er werden flinke taarten uitgedeeld en een photo-opp met SVU mocht ook niet ontbreken. De lijst en het programma zijn ondergeschikt, maar campagne voeren heeft deze partij echt wel in de vingers.
Het deed de schade beperken, Hart voor Urk mag de handen stijf dichtknijpen met slechts één zetel verlies. Mijn indruk is dat ze hier niet ontevreden mee zijn. Want het houdt namelijk nog steeds zicht op coalitie deelname.
SGP (van 3 naar 6)
De SGP kende afgelopen periode een wisseling van de wethouder positie. Dat zijn vaak schadelijke gebeurtenissen, maar in dit geval niet. Want wat Urk terugkreeg was van een andere orde. Je hoeft het niet met lijsttrekker en wethouder Middelkoop eens te zijn, maar je weet wel wanneer je hem bezig ziet: hier staat iemand die weet waar hij het over heeft én die vol passie is over zijn ambt. Het was dan ook totaal niet verrassend dat hij de lijsttrekker werd, en ik denk dat dit de bepalende factor was voor de overwinning.
Wat wel opvallend was, was dat de SGP een ruk naar CGK (de zgn. “lichte” versie) maakte, met veel kandidaten uit die hoek. Terwijl van oudsher leden uit iets meer behoudendere stromingen op de lijst stonden. Daarnaast waren er best veel nieuwkomers en onbekende gezichten. Dus de partij is onder de douche gezet en ging met natte haartjes de campagne in. Wat een riskante actie kan zijn.
Op de campagne was niet veel aan te merken. Solide, degelijk, je weet wat je er aan hebt. Allemaal op de SGP van toepassing. Op één detail na.
En dat was de gekke move van de oud-wethouder. Die zich met een persoonlijke campagne op een normaliter onverkiesbare plek toch duidelijk liet zien met bijvoorbeeld advertenties. Dat was raar. En ook niet kies te noemen.
Op moment van schrijven hangt het nog of deze oud-wethouder er met een voorkeurszetel gaat komen of niet. (Inmiddels is bekend dat hij wél in de raad komt met voorkeurstemmen.)
Het is een smetje op een anders ronduit klinkende — zeg maar gerust historische — overwinning voor de partij. Een verdubbeling van zetels. Die zag niemand aankomen.
SGP de grootste op Urk. Deze kop zal niemand buiten Urk vreemd vinden, maar op Urk was dit toch beslist een verrassing. Van de vierde partij naar de grootste partij.
Gemeentebelangen (van 2 naar 2)
Gemeentebelangen is de oudste Urker partij. En ze doen altijd mee, echter al een aantal jaren niet meer om de knikkers.
Met een nieuwe lijsttrekker, die vrij zichtbaar is en was, maar een onzichtbare nummer 2, was het spannend wat deze partij zou doen. Maar het programma is redelijk solide, de partij komt betrouwbaar over én ik schatte ze zelf wel in als een leuke outsider. Een partij die zomaar met restzetels er wat bij zou kunnen pakken. Waarom? Omdat mensen de landelijke partijen afkeuren, de meeste lokale partijen niet serieus nemen, en wat blijft er dan over? Precies.
Maar Gemeentebelangen bleef stabiel qua zetels, groeide zelfs iets in aantal. Iets wat de partij als overwinning ziet en ik denk dat dat fair is. Een ander lichtpuntje naar de toekomst toe is dat het lijkt dat er een paar nieuwkomers bij zaten die het heel goed gedaan hadden. Daar moet deze partij wat mee.
Maar: de partij doet dus ook de komende vier jaar weer mee, en wie weet zelfs nu wel om de knikkers! Dat zou theoretisch kunnen als u het sommetje maakt én ze zijn zeer duidelijk geweest als het gaat om de wethouderkandidaat.
PVV (van 1 naar 1)
Bij de landelijke verkiezingen vorig jaar pakte de PVV 1765 stemmen (13,8%) wat ruim voldoende voor 2, misschien wel 3 zetels, in de Urker gemeenteraad had kunnen zijn.
De voormalige eenmansfractie pakte het tactisch niet slecht aan, ze zetten een kleine zichtbare lijst neer, die eenheid uitstraalde en met een nummer twee iemand die denk ik veel mensen aanspreekt doordat hij een kalme no-nonsense indruk maakt en niet het klassieke driftige PVV-geluid liet horen. Slim.
Maar alles wat CDA en CU zo vaak wordt verweten als het gaat om de landelijke partijen kun je natuurlijk ook over de PVV zeggen. Van het debacle met Dion Graus tot het simpele feit dat de PVV letterlijk een eenmanspartij is.
Maar eerlijk is eerlijk bij het debat hoorde ik de PVV dingen zeggen waarbij je kan denken: stel dat ze straks groeien of blijven meedoen: ze willen eigenlijk toch gewoon hetzelfde als wat iedereen wil (betaalbare woningen, goed onderwijs etc.)? Maar wanneer het dan ging over opvang van asielzoekers en arbeidsmigranten, dan klonk dat bekende geluid weer door, en is dat wat de Urker wil?
En de grote vraag was dit jaar: wat doet de komst van Forum met de PVV. Vechten ze elkaar de tent uit, of is er ruimte voor beide?
Allemaal vragen met als resultaat dat het bleef wat het was: 1 zetel. Ik denk dat de partij het zelf als teleurstellend ziet, zeker wanneer je kijkt naar de Tweede Kamer uitslag van vorig. Er moet nog blijken of de PVV mogelijke stemmers aan het Forum voor Democratie is kwijtgeraakt, maar dat lijkt wel aannemelijk. Maar of dat uitgemaakt had, valt te betwijfelen.
Krachtig Urk (nieuwkomer: 1 zetel)
De eerste nieuwe partij. Die wonderlijk genoeg direct een kieslijst met 30 personen presenteerden. Maar dat bleek genoeg voor toch wel één verrassende zetel. Kijkend naar de verdelingen op de lijst (van 1 stembureau waar ik zelf voorzitter was) is de conclusie dat die lange lijst wel geholpen heeft met sprokkelen van stemmen.
De enige lijst met een vrouwelijke lijsttrekker duwde ook een paar jonge gezichten naar voren die ook in de debatten de ruimte kregen. Dat was denk ik de sterkste actie.
Maar overall was de campagne niet sterk, van de schaduw van UGP waar ze niet van af kwamen tot de spelfout op het bord tot het gekissebis op het podium met Hart voor Urk. En daarnaast was en is het niet duidelijk wat Krachtig Urk brengt dat andere partijen niet brengen.
Maar verandering van spijs doet eten, moet de kiezer hebben gedacht.
En ze mogen het laten zien met 1 zetel.
Jezus Leeft (nieuwkomer: geen zetels)
Terwijl alle partijen afgelopen zaterdag liepen te flyeren op de markt en door het dorp en sommige partijen zelfs landelijke kopstukken invlogen, kwam ik deze lijsttrekker geheel ontspannen tegen op een boekenmarkt. Nou kan ik als geen ander de aantrekkingskracht van boekenmarkten begrijpen: maar, iets met prioriteiten?
Dat deze partij geen zetel ging halen stond op voorhand al vast, de vraag was vooral: welke andere partij lijdt hier het meeste schade. Wat er weggesnoept is zal ongetwijfeld vooral bij de CU wegkomen.
Ik denk dat de JL stemmer iemand is die wat verder van de politiek staat en het dus eigenlijk allemaal niet zo goed volgt. Bij verkiezingen kijken ze naar een paar hoofdpunten. Zoals: staat er een C in de naam? Of tegenwoordig nog beter: een J?
Maar ook dat is democratie. Maar het was niet genoeg voor een zetel.
Forum voor Democratie (nieuwkomer: geen zetels)
Met 1223 stemmen (9,6%) voor de Tweede Kamer verkiezingen vorig jaar was het aannemelijk dat deze nieuwkomer mee zou kunnen doen om zetels.
Maar landelijk heeft de partij het laatste jaar heel veel dubieuze bewegingen gemaakt. En de Urker kiezer was daar niet van gecharmeerd.
De kersverse lijsttrekker was wel zichtbaar. Bij alle lokale debatten tot zelfs op nationale TV. De vraag was vooral: gaat Urk hier voor of niet?
Het antwoord weten we nu: nee. Het leverde geen zetel op.
Coalitie
Nu begint het grote onderhandelen. Een voortzetting is mogelijk, maar er zijn meerdere combinaties te maken. Denk bijvoorbeeld aan SGP + CDA + GB. Dat zou een flinke opschudding zijn, maar theoretisch kan het.
Maar de bal ligt overduidelijk nu bij de SGP, wat willen die?
Ik schat zelf in dat — mogelijk na veel gesteggel — Urk uiteindelijk weer bij SGP+HvU+CU zal uitkomen.
Webmentions
[…] Urk – GR2022 […]