Gister overleed Daniel Ellsberg. Ik had eerlijk gezegd geen idee wie de beste man was, maar ik kreeg wel door deze man zijn voetafdruk achter heeft gelaten. Met name omdat hij degene was die Pentagon Papers naar buiten bracht.
Maar ik las ook dat hij o.a. bekend was van een paradox (nog zonder NL wikipedia entry). En zoals vaste lezers weten houd ik van paradoxen!
De Ellsberg-paradox is een concept binnen de beslissingstheorie dat laat zien hoe keuzes van mensen beïnvloed kunnen worden door onzekerheid en hun aversie hiertegen. Het werd ontwikkeld door Daniel Ellsberg in de jaren 1960 en die gaat als volgt (met hulp van Hacker News en ChatGPT):
Stel ik heb een vaas met 30 rode en 30 groene ballen. Je weet dus de verhouding. Je kunt een kleur kiezen, en je krijgt 10 euro als je de volgende bal die ik uit de vaas haal correct raadt. Als alternatief heb ik nog een vaas met een onbekende verhouding rode en groene ballen erin. Je kunt er ook voor kiezen om uit deze vaas een kleur te kiezen.
Welke van deze vier opties kies jij (vaas 1, rood of groen of vaas 2, rood of groen)?
Het blijkt dat mensen overweldigend de voorkeur geven aan de eerste vaas. Mensen hebben een afkeer van epistemische onzekerheid, ook al zijn vanuit de utiliteitstheorie alle vier opties equivalent: je kan immers bij alle vier het zelfde winnen. Echter, als we dit spel herhaaldelijk zouden kunnen spelen (meerdere beurten), dan zou de tweede vaas duidelijk de voorkeur moeten krijgen (je gaat dan immers merken wat de verhouding is).
Deze schets illustreert de paradox tussen wat de beste beslissing is, en wat we intuïtief beslissen.
Toen Ellsberg dit bedacht werkte hij bij RAND, waar ze probabilistische simulaties van de Koude Oorlog uitvoerden. (Mensen gooiden letterlijk de hele dag met dobbelstenen om de simulaties van de verschillende nucleaire oorlogsscenario’s uit te voeren). Zijn paradox vormde een kritiek op die methode, omdat we de waarschijnlijkheden van deze nucleaire scenario’s eigenlijk niet kennen, net zoals we niet weten hoeveel rode en groene ballen er in een van de vazen zitten.
Daarom willen we beslissingen op basis van scenario’s — waarin we geen goede schattingen hebben van de waarschijnlijkheid van de uitkomsten — in diskrediet brengen ten gunste van scenario’s waarvan we ze wel kennen.
Lange verhaal kort: de aversie van mensen tegen onzekerheid is zo groot dat ze geen logische keuzes maken én dat ze proberen de logische keuzes te bagetalliseren.
Klinkt bekend, niet?