De Verworvenheden (of hoe je iemand wordt die er naar verlangt op het eiland Hompelvoet te zijn) – Jan van Tienen

Ze zeggen dat de beste schrijvers, de schrijvers zijn die onverbiddelijk schrijven. Onverbiddelijk over hun omgeving, en onverbiddelijk over zichzelf.

Wanneer je deze graadmeter om schrijvers te beoordelen voor waarheid aanneemt, dan is de nieuwe van Jan van Tienen zonder meer één van de beste boeken van dit jaar. Want, Jan van Tienen schrijft onverbiddelijk.

Over hoe hij faalde bij Vice. En de vernedering die daar mee gepaard ging.

Over hoe hij zijn moeder verloor, die hem achterliet met een briefje waarop slechts twee woorden stonden.

Over hoe hij een deel van zijn familie verloor door over de zelfmoorden in zijn familie te schrijven.

Over hoe hij zichzelf verloor in 60.000 woorden over de gruweldaad van Anders Breivik.

Van Tienen houdt niet in. Van Tienen schrijft.

Je zou kunnen beargumenteren dat De verworvenheden een soort memoires zijn. Een getuigenis van de levensloop. Maar het zou het boek ook te kort doen want daarvoor is het veel te persoonlijk.

Zo weet ik immers nu hoeveel foto’s van Tienen op zijn telefoon heeft en hoe hoog zijn studieschuld is. Dus waar memoires vooral iets willen presenteren, wil De verworvenheden vooral iets delen. De verworvenheden maken je deelgenoot van de reis, van de ontdekking, de schaamte, de nieuwsgierigheid maar ook van “gesublimeerde lust” én het is er boven alles op gericht om het verlangen naar een bestemming bij de lezer over te brengen.

Want waar het écht om gaat is hoe jij — de lezer — ook iemand kunt worden die er naar verlangt op het eiland Hompelvoet te zijn. Dat is geen geheim, het staat op de kaft.

Hompelvoet?

Je kan er om lachten (‘haha Hompelvoet klinkt grappig’) en misschien dat van Tienen dat zelf eerst ook wel deed, maar wees dan op je hoede, want “te veel lachen kan ook een coping mechanisme zijn”.
Misschien is het verlangen naar Hompelvoet ook gewoon wel “bij wijze van spreke, een metafoor”.

Maar het boek is ook een handleiding. Compleet met oefeningen.

En natuurlijk kan ik het nu allemaal uitpakken en zeggen dat het boek gaat over verlies, leegte, verlangen, geloof en groei. Maar gaat alle grote literatuur daar niet over? Over invulling geven aan de stuurloosheid die iedereen die door dit pikzwarte universum dendert — waarin “alles gebeurt tegen een achtergrond van verstrijkende tijd” — af en toe diep van binnen voelt?

Want juist daar gaat dit boek ook over. Of, om het scherper te stellen; het gaat over de confrontatie met je sterfelijkheid.

Maar ik hoop niet dat ik hier nu te veel mee heb gezegd, en adviseer iedereen om dit vooral allemaal zelf te ontdekken door het lezen van De verworvenheden.

De vorm

Naast de onverbiddelijke inhoud die van Tienen met zijn lezer deelt, springt er nog een element uit, en dat is de vorm. Eerder schreef ik al over de cadans in de zinnen en alinea’s. En zoals je bij een still frame van bepaalde films direct kan zien van welke regisseur het is, zo kan ik (denk ik) aan één pagina — of soms één alinea — zien of het Jan van Tienen is. Hij heeft een eigen manier van schrijven gevonden.

De zinnen grijpen vaak terug in zichzelf, waardoor het soms leest alsof hij hardop denkt en dit heeft — op mij — een innemend effect. Misschien zou je kunnen zeggen dat deze vorm neigt naar de stream of consciousness waar Hemingway, Kerouac en Joyce naam mee hebben gemaakt. Hoe dan ook, bij gebrek aan een betere term ik noem deze vorm van schrijven “poetisch zoeken”. En ik ben die op deze manier zelf nog niet eerder tegen gekomen.

En wat het dus voor mij vooral is, is dat het Jan van Tienen is.

Five stars.

Spreek tot de mensen in termen van iets anders dan wat je werkelijk bedoelt, maar wel op een manier die jij zelf ook niet volledig begrijpt. Alleen zo kom je tot een connectie die echter dan welke connectie dan ook, omdat jullie dan beiden, jij zowel als de mensen tot wie je spreekt, inderdaad zullen voelen waarom je elkaar begrijpt, zonder dat je kunt uitleggen waarom precies, en dat maakt het begrip enkel waarachtiger en dieper.

Jan van Tienen (uit De verworvenheden)