Geen vlees, wel vis

Ruim twaalf jaar geleden schreef ik een blog dat ik een experiment was begonnen om geen vlees te eten. Dat experiment loopt nog steeds.

Nog een keer een aantal redenen waarom ik dat experiment begon:

• Ik heb vaak geen idee wat ik eet, wanneer ik vlees eet (wat zit er in?)
• We eten denk ik te veel vlees — meerdere keren per dag — de balans is weg
• Heb je gezien hoe ze varkens slachten?
• Meat is Murder is een van de beste albums ooit gemaakt

Verschillende redenen dus.

Echter ik eet wel vis (wat me dus een pescotarier maakt). Waarom dat dan wel, krijg ik vaak te horen. Bij deze:

• Vis is één van de laatste wilde dieren die we kunnen eten. Vis zwemt min of meer vrij in de zee rond, en ligt een paar dagen later op mijn bord.
• De vis op mijn bord — met kop en staart — is het hele beest. Ik zie wat ik eet.
• Ik heb vroeger in alle processen van het visverwerkingsproces gewerkt, van vangen, tot doden, tot schoonmaken en meer. Ik weet hoe het werkt. Met als gevolg: ik heb minder moeite met een vers gevangen vis waar in één rits de ingewanden uitgehaald worden dan een varken die na een leven lang vetgemest te zijn in een klein hokje verstikt wordt met CO2. Er is een verschil.

Ook hier verschillende redenen dus.

Bovenste lijstje geldt natuurlijk voor schol, tong en kabeljauw, wat ik geregeld eet. Maar ik eet ook veel zalm, en ik geef gelijk toe, kweekvis is ook niet zonder problemen. Andere kweekvis als tilapia en pangasius eet ik om die redenen sowieso al niet.

En nu?

Het is wel duidelijk dat ik geen straight-edger bent op het punt van vegetarisch eten — de pragmaticus in mij overheerst. En je mag me zelfs een nep-vegetariër noemen. Maar dat was ook niet het doel van het experiment. Het experiment heeft wel een aantal andere inzichten opgeleverd.

Twaalf jaar geleden schreef ik nog dat ik waarschijnlijk wel weer vlees ging eten, twaalf jaar later kan ik wel zeggen dat dat waarschijnlijk uitgesloten is. Ik zie geen goede reden om dit nog te doen, ik kan al twaalf jaar zonder. Dat is één van de belangrijkste constateringen na twaalf jaar (eigenlijk al na een paar maanden): er is niet echt een goeie reden om vlees te eten. Echt niet. Anders dat het misschien lekker is. Maar ik zeg dan altijd: er is wel meer lekker. En niet alles wat lekker is, is verantwoord.

Een volgende logische stap in het experiment zou nu dus kunnen zijn dat ik het experiment nog verder doortrek: ook geen vis. Of misschien nóg verder, ook geen melk en eieren en meer! Compleet vegan dus.

Want wanneer je bedenkt dat koeien alleen melk geven wanneer ze gekalfd hebben en dat de helft van deze kalfjes gelijk weer afgemaakt wordt of een kort leven beschoren is en de andere helft veel te kort bij de moeder blijft, dan moet je stevig in je schoenen staan wil je dat geen dierenleed noemen.
Koeien worden continue zwanger gemaakt, zodat ze maar melk blijven produceren. De kalfjes zijn vanuit dat oogpunt maar een lastig ‘bijproduct’. Dit is een inzicht dat ik de laatste jaren opgedaan heb. Maar dat inzicht heeft — nog — niet geleidt tot andere keuzes.

Zaken om over na te denken dus. En dát was nu zeker wel een van de doelen van het experiment.

Door iets NIET te doen, moet je steeds er over nadenken, verantwoorden aan jezelf of je omgeving, waarom dit wel, en dat niet? Maar ook na 12 jaar heb ik niet overal antwoorden op.

Vragen waar ik geen antwoord op heb:

• Kun je maar voor de helft vegetariër zijn? Kun je leren schoenen dragen als je zegt geen vlees te eten? Anders gesteld, vanuit moreel oogpunt: hoe kijk je aan tegen iemand die 90% van de tijd racist is, maar de andere 10% niet? Wanneer je vegetarisme als ethische kwestie zit, dan is deze vraag relevant. (Spoiler: ik zie het zelf niet zo).
• Is er een verschil in dierenleed? Is leed van een koe anders dan leed van een vis of hond? Of is leed, leed?
• Is de mogelijkheid van overbevissing en biotoop verwoesting niet ‘erger’ dan kweekvis? Let op: ik zeg niet dat dat nu gebeurt met de vis die ik eet, maar de vraag is relevant.

Op de eerste vraag heb ik denk ik wel een gedeeltelijk antwoord. Volgens mij zou de wereld beter worden als iedereen de helft minder vlees zou eten. Net als dat wereld beter zou worden wanneer iedereen de helft minder zou autorijden, minder zou vliegen en minder CO2 zou uitstoten. Alle beetjes helpen. Daarnaast is het een illusie om te denken dat de hele wereld stopt met vlees eten.

Het experiment is dus vooral een proces. Een proces dat (nieuwe) vragen oplevert en waar als resultaat uitkomt dat je gesprekken hebt met je zelf en met elkaar, en dat je daardoor bewuster bezig bent met wat je wel en niet eet.

12 jaar later

In twaalf jaar zijn er veel meer vegetarische alternatieven bijgekomen: en dat is positief. Maar ik geef ook toe dat ik soms ook van die alternatieven dezelfde vragen heb: wat zit er in? Maar dit soort ontwikkelingen volg ik met interesse.

Maar zelfs in 2022 is het niet eten van vlees voor sommige mensen echt nog iets nieuws. Dit werd onlangs op een bruiloft door de bediening nog bevestigd: “Je eet geen vlees?! Dat heb ik nog nooit gehoord!”.

Vooral in gesprek blijven met elkaar dus.