Het poort-effect

Jaartallen om tijd uit te drukken zijn enigszins arbitrair gekozen. Net als het moment waarop een nieuw jaar begint. Verschillende culturen hanteren vaak verschillende jaartallen, en kiezen vaak ook verschillende momenten om nieuwjaar te vieren.

In ons deel van de wereld echter is er vandaag zo’n moment van overgang naar een nieuw jaar. We gaan van het ene moment naar het andere moment. Van het ene jaar naar het andere jaar. We maken er zelf wat van, terwijl het blauwe klontje met ongeveer 27 km / minuut verder doordraait met haar rondjes om de zon. Zich niets aantrekkend of wij nou wel of niet bij dat moment stilstaan.

Maar of het nou een westers, chinees of joods nieuwjaar is, wereldwijd is de gemene deler dat mensen altijd zo’n moment willen markeren. Een moment waarin we het oude kunnen afschudden en het nieuwe kunnen omarmen.

Maar waarom hebben we zo sterk die behoefte om hier bij stil te staan, of beter gezegd: waarom denken we dat de overgang van het ene willekeurig gekozen moment naar een ander moment iets zou kunnen veranderen? Het zijn toch arbitraire momenten?

Recent leerde ik over het doorway effect. Wat ik vertaal als het poort-effect.

Kortgezegd komt het hier op neer: je geheugen wordt gereset wanneer je door een deur loopt.

Letterlijk.

Lees de link, er is onderzoek naar gedaan.

Het poort-effect stelt ons in staat om bij overgangen tussen fysieke ruimtes oude gedachtes af te schudden en te focussen op de nieuwe ruimte. Hier zijn allerlei verklaringen voor; de meest aannemelijke is dat je je brein en aandacht op het hier en nu nodig hebt. Maar dat terzijde.

Maar — en nou komt het — dit effect geldt niet alleen voor fysieke deuren! Het geldt ook voor virtuele deuren (in games bijvoorbeeld). Ook daar wordt het effect waargenomen. Want zo werkt ons brein nou eenmaal. Maar sterker nog ook andere cues — bijvoorbeeld in smartphone apps — kun je met het poort-effect verklaren. Dit is waarom mensen het als vervelend ervaren of als een opgave wanneer ze UIT hun Twitter,Telegram, Instagram of Facebook timeline moeten springen om een interessant linkje te lezen (of een blogpost als deze). Want je brein krijgt dan een reset (een context switch): het is alsof je door een deur loopt.
Aan de andere kant is dit ook weer juist de reden waarom een site met ‘infinite scroll’ anders voelt dan een site waar je kan doorklikken naar de volgende pagina.

Wanneer iets een omkaderd begin en einde heeft, wanneer we iets achter ons kunnen laten, wanneer er een demarcatie is, dan krijgen we zo’n lekkere RESET van ons geheugen. Soms wil je dat juist (lekker doorklikken), soms juist niet (uit de timeline stappen als je lekker aan het scrollen bent). Maar in beide gevallen gaat het om een reset. Hoewel we het misschien niet kunnen duiden, ervaren we dat allemaal. En we weten ook: de reset zorgt dat we weer met een schone lei kunnen beginnen.

Het is evident dat nieuwjaar voor veel mensen een poort — en dus reset — moment is. Al dan niet geconstrueerd en arbitrair, maar dat maakt dus niet uit zoals uit onderzoek blijkt. Het gevoel is echt. We resetten ons geheugen en beginnen opnieuw.

Happy reset!