Steve Jobs

Steve Jobs is niet meer. Dat is geen nieuws. Toen het bericht kwam dat hij overleden was, was dat eigenlijk geen verassing. Het ging niet goed met Steve: hij had zijn functie als CEO al neergelegd. Dat doen mensen die Steve Jobs heten niet zomaar. Dan moest het wel ernstig zijn. En dat bleek. Hij heeft het echt tot het laatste moment gerekt. En toen was de dood er ook voor hem. De dood die hij dagelijks in de ogen keek, bewust van zijn eigen sterfelijkheid (ook voor zijn ziekte), bewust van de korte tijd die iedereen maar krijgt, determined om die tijd te gebruiken om iets bij te willen dragen.

Dit zijn woorden zoals hij die zelf uitsprak tijdens DE Stanford speech. De speech blies me destijds al omver. De krankzinnige botte eerlijkheid en het waanzinnige vermogen om de essentie van iets bloot te leggen en een focus te creëren komen nergens zo duidelijk naar voren als in deze speech.

Steve, net als Bill Gates zijn mensen die altijd op mijn onverdeelde aandacht kunnen rekenen. Dat wil niet zeggen dat ik altijd een liefhebber van Apple producten ben (of Microsoft). Eerder het omgekeerde: ik heb plenty kritiek op de producten van Steve en Apple. Maar dat staat los van de persoon en zijn plek in de geschiedenis. Steve (en Bill) stonden aan het begin van een revolutie die de wereld veranderd heeft. Een revolutie die nog steeds ongoing is; waar onze generatie nog over mee kan praten. Die revolutie wordt ook schitterend in de film Pirates of Silicon Valley neergezet, en vergelijkbaar in de documentaire Triumph of the Nerds. Ook komt daar naar voren dat het leven van Steve en Bill raar met elkaar verweven is. Maar die onderwerpen, de personen; heerlijk!

Toen dus duidelijk werd dat Steve met de vermaarde biograaf Walter Isaacson aan een boek bezig was, stond deze direct met stip bovenaan mijn lijstje. Gepland of niet; het boek verscheen vlak na zijn dood. Een ge-autoriseerde biografie van Steve Jobs. De eerste. De definitieve. En daar gaat deze post over.

Het 700 pagina’s tellende boek is een makkie om te lezen. Ik zoefde er door heen als een spannend jongensboek. Maar Walter hoeft ook niet veel moeite te doen om mij te boeien. Steve heeft een bijzonder leven gekend. Aan de voorkant van revoluties geleefd, revoluties ontketend, machtsverhoudingen gekanteld, en meerdere bedrijven geleid. Je moet goed je best doen om dat voor mij saai te maken. Dat is de schrijver zeker niet gelukt.

Het boek biedt een eerlijke en confronterende blik op de man achter het fenomeen. Steve had een zeer ambivalente persoonlijkheid; vol tegenstrijdigheden. Het boek beschrijft deze uiterlijkheden maar gaat niet echt diep in op de psychologisering hiervan. Waarom was die man zo? Dat blijft open voor nog jarenlange speculaties.

Opvallend is dat er vele scherpe onvriendelijke kantjes aan zijn persoonlijkheid zitten. Die niet ontkracht worden maar door dit boek misschien zelfs juist bekend gemaakt worden aan het grote publiek. Een stinkende veganistische hippe die weigert te douchen. Een schreeuwende, tierende controlfreak. Iemand die denkt dat regels niet gelden voor hem en parkeert op invalide plekken. Iemand die de wereld zwart-wit ziet; je bent een artist of een asshole. Het staat er allemaal in. Een boeddhistische hippie die uit de underground cultuur komt en later CEO wordt van een bedrijf met 40 miljard cash maar geen cent uitgeeft aan goede doelen. Een zelf geadopteerde, en daardoor beschadigde persoon, die zelf zijn eerste kind ook de eerste paar jaar niet wil erkennen. En zo zijn er vele tegenstrijdige karakter eigenschappen die niet goed verklaart worden en die de man de excentriciteit geven van een celebrity.

Steve hield van design waarbij function en form met elkaar verweven zijn. Uiterlijk telde, daar zorgde hij voor, en verkopen van dat uiterlijk daar topt niemand Apple. Maar z’n grootste kracht en wat ik ook het meeste gewaardeerd heb in hem in zijn ontzaglijke manier om te kunnen focussen. Strip ALLES wat niet nodig is. Focus, focus, focus. Zeg nee. Dat in combinatie met de control freak die hij was, bepalen voor een groot deel waarom Apple, Apple is en waarom de producten zo zijn. Steve eiste end-to-end control en had liever één ding dat het 100% goed doet dan 4 halfbakken features. En dit komt overal in terug. Eerst bij Apple, toen bij NeXT en Pixar en later weer bij Apple. De gevolgen van dat gedrag correleren ook exact met de pieken en dalen die deze bedrijven gekend hebben. Het succes van iTunes/iPod is daar aan te wijden. Maar ook de bijna ondergang in de jaren 80 vanwege het niet willen openstellen van de Mac software aan derden. Soms werkte het voor Steve en soms niet. Maar Steve deed bij alle bedrijven exact hetzelfde. En dat is end-to-end controle hebben op alles willen hebben.

Denk er eens over na: met een bedrijf van 50.000 man een nieuw product verzinnen en enorme fabrieken (met 100.000-en arbeiders) in Azië neerzetten om dit product maken. Honderden toeleveranciers waar je van afhankelijk bent om miljoenen van die apparaatjes te produceren en vervolgens over de wereld te verschepen. Het logistieke proces hier achter is al duizelend. Maar ook dat is Apple. De coördinatie en focus en snelheid die daarvoor nodig zijn bepalend voor het succes.

De schrijver van het boek heeft het ook vaak over het zelfverklaarde “reality distortion field” syndroom waar Steve aan leed. Met zijn waanzinnige focus en wilskracht kon hij mensen dwingen boven zichzelf uit te stijgen. Ze haatten en verachtten hem hiervoor maar geven ook toe dat het uiteindelijke product het beste is wat ze ooit gemaakt hebben. Het boek staat vol van dat soort voorbeelden.

Wat Apple ook anders maakt is dat ze gedwongen worden samen te werken op een manier die ongekend is bij andere bedrijven. Maar het moest van Steve, product X moest en zou goed moeten samenwerken met product Y. En Steve kon zich ook met details bemoeien. Over de kleur geel of een schroef die niemand ooit zou zien. Ik vind dat fantastisch. Waar een Sony faalde: eigenaar van muzieklabels, uitvinder van de walkman, en technologie bedrijf pur sang. Alles was voor Sony binnen handbereik om een consistente gebruikers ervaring neer te zetten die de muziekindustrie zou kunnen veranderen en dat lukte hun niet, maar Apple deed het wel. Het heeft alles met de Apple cultuur te maken en dat heeft weer direct alles met Steve te maken. Ik kan er uren over praten. Maar ik zal een paar opmerkelijkheden uit het boek met jullie delen (spoiler alert):

• Steve Wozniak is een genie. Punt. Wat hij gedaan heeft is niet vergelijkbaar met wat dan ook en de start van alles. En Jobs wist dat. Zo heeft hij vaker paden gekruist  met genie-en (John Lasseter en Jon Ive zijn daar ook voorbeelden van). Een van Jobs grootste talenten is het herkennen van talent.
• Steve is door de CEO die hij zelf maanden gesmeekt heeft om bij Apple te komen, uiteindelijk ontslagen.
• Het idee van Pixar was om hardware voor de grafische industrie te maken en te verkopen (niet voor te stellen!). Dat ene kleine takje dat demos maakte werd uiteindelijk het miljarden bedrijf die zelfs Disney naar de kroon stak.
• Eerst was er iTunes, toen pas de iPod en daarna pas de iTunes Store. Dit is niet bedacht als totaal concept zoals ik altijd dacht. Deze stappen volgden logisch op elkaar omdat Steve kansen zag en erop in sprong. Waanzinnig! (Zie ook pagina 456 die kernachtig dit denk proces en de daarmee de essentie van Steve Jobs samenvat).
• De iTunes store is niet meer weg te denken. Maar ik denk dat er niemand anders in staat zou zijn geweest om deals met alle grote labels te sluiten. Dit bepaalde uiteindelijk wel het succes en dit was ook waar concurrenten altijd tegen op liepen. Hoe krijg je de rechten van alle muziek? Steve liet Madonna bellen met de platen bazen om het voor elkaar te krijgen. Dit lukt andere CEOs niet.
• Steve geloofde niet in Apps. Kun je het voorstellen? Het was niet de bedoeling dat de iPhone apps van anderen zou kunnen draaien. Dit kwam pas later. Steve moest echt overtuigd worden dat dit misschien toch wel een goed idee was. Ik rolde bijna van m’n stoel toen ik dat las.
• Apple was al bezig met de iPad maar zette dit even in de ijskast om met de iPhone bezig te gaan. Het idee van de iPad was dus al veel verder dan de iPhone. De iPad was overigens de ultieme droom van Steve. Een schootcomputer was al vroeg zijn wens.
• Steve was enorme Dylan fan. Ik bedoel echt enorm.
• Apple leidde de PC revolutie, maar werd al snel ingelopen zowel in hardware als software totdat er weinig over was van het bedrijf. Pas met de iPod kwam er weer schot in. Maar de Apple I en de Mac waren revolutionaire apparaten. Misschien van bij elkaar gejatte idee-en, maar great artists steal.
• Steve (geadopteerd) kwam er veel later pas achter dat ie nog een volle zus had. Deze zus is ook soort van bekend/succesvol schrijfster.
• Maar het meeste bizarre detail vind ik nog wel dat Steve zijn biologische vader een paar keer ontmoet heeft zonder dat ze het beiden wisten. Toen later bekend werd dat dit zo was; heeft hij altijd geweigerd zijn vader te ontmoeten. In een land van 300 miljoen mensen “toevallig” je echte vader tegenkomen. What are the odds?

Al met een al een interessant boek om te lezen, ja toch? Ja, maar ik heb er ook een vreemd smaakje aan over gehouden. Steve kon een zak zijn; OK. Maar dat is niet het probleem. Walter  is door Steve, de control freak, zelf uit gekozen (na maanden zeuren) maar deze biograaf heeft een boek geschreven waar film studio’s waarschijnlijk nu om vechten en ik ken nu één kant van het verhaal maar nog niet echt de persoon. Als ik dit filmpje zie van een gepassioneerde 31 jarige knul die net een nieuw bedrijf is begonnen dan lijkt het of de biograaf bepaalde (negatieve) karakter eigenschappen bewust heeft willen uitvergroten. Daarnaast begrijpt de biograaf niet veel van techniek. Hij legt verkeerde accenten en kan niet goed aangeven wat iets nou betekende en waarom het een ‘big deal’ was. Dat is jammer en het roept de vraag op: waarom schreef Steve niet zelf zijn boek? De Stanford speech is ook door hem zelf geschreven. Was Jobs bewust met legende vorming bezig door de Einstein biograaf te vragen of was hij bang om zelf te schrijven, of was hij bewust van zijn beperkte tijd en wou perse nog de iPad2/3 en iPhone4s/5 uitbrengen?

Op de laatste pagina’s wordt dan ook even snel uit de doeken gedaan dat tijdens het schrijven Steve geen enkele draft van het boek gelezen zou hebben en dat hij wel dacht dat er onaardige dingen over hem in stonden. Die snap ik niet. Hoe kan die control freak waar elke pagina mee doordrenkt is zoiets uit handen geven? Er blijven dus vragen over.

Het lezen van een bio van een pas overleden persoon die tot zijn dood on top of his game is geeft je een aparte bril. Wie weet als je het boek over 10 jaar leest dat er andere dingen opvallen of blijven hangen met wat je dan weet. Maar voor nu vond ik het prachtig om te lezen. Ik begrijp nu ook beter het doel achter die geslotenheid van Apple: dat is om een consistente gebruikerservaring neer te zetten. Voor Steve was dat zo klaar als een klontje. En die filosofie heeft alles met zijn persoonlijkheid te maken. Alles moest perfect zijn.

One more thing

Steve Jobs was iemand met een tomeloze energie die als een wervelwind door het leven raasde met een ontzettende passie en liefde voor wat hij deed. Ervaring had geen waarde; in een nieuwe industrie moest je het toch ter plekke verzinnen. Hij leidde en innoveerde met als uitgangspunt zijn eigen unieke soms ondefinieerbare visie op de wereld. Hij laat voor nu een rits producten achter; maar het is geen verassing dat al die producten binnen een paar jaar ‘outdated’ zijn en niemand ze meer zal gebruiken. Wat wel blijft hangen, en waar die producten van doordrenkt zijn, is de boodschap dat je passie moet hebben voor wat je doet; anders kun je beter ophouden. Focus en stop je energie in dat wat je echt belangrijk vindt. Alleen dan kun je iets bijdragen. Het is altijd jammer wanneer dat soort gepassioneerde mensen er niet meer zijn. Maar naast die boodschap laat hij de wereld uiteindelijk één product achter. Zijn levenswerk. Een voorbeeld. Een product waar focus en samenwerken als geen ander samenkomen. Een product waar we hopelijk nog wél vele jaren van kunnen genieten. Een uniek product. Een meesterwerk. Namelijk: Apple Inc.