Wanneer je exact zou geloven of weten wat iemand anders gelooft of weet, betekent dit dan dat je exact hetzelfde zou denken, en daarom exact dezelfde keuzes zou maken?
Het is een bekend gedachte-experiment waar heel veel filosofen hun hersens al over hebben gebroken. Want het leidt automatisch tot de vraag: bestaat er wel zoiets als vrije wil?
Dit omdat het denken en handelen van mensen tot op bepaalde hoogte al is bepaalt. Waar je geboren wordt, wie je ouders zijn en meer. Het zijn zaken waar je geen invloed op hebt maar die ontegenzeggelijk wel een groot deel van je denken — en daarmee je keuzes — bepalen. Dus in hoeverre ben je echt vrij om zelf keuzes te maken. Wat is vrijheid überhaupt?
Maar voordat deze blog te lang duurt, waar het om gaat is het volgende.
Met dit voor ogen is het misschien makkelijker om empathie te hebben voor mensen die een celstraf uitzitten. Want wanneer jij of ik dezelfde achtergrond, opvoeding, denkpatronen meegekregen hadden zouden we dan misschien dezelfde keuzes hebben gemaakt? (Let wel: begrip hebben is wat anders dan iets accepteren en het ontneemt iemand ook niet van verantwoordelijkheid. Alhoewel verantwoordelijkheid natuurlijk ook al gauw ter discussie komt binnen dit denkkader: want wanneer je nou eenmaal een slechte opvoeding/achtergrond hebt etc. in hoeverre ben je daar zelf verantwoordelijk voor? Iets om over na te denken.)
De meeste van ons werken niet met gevangenen maar dan nog geldt hetzelfde: voordat je misschien boos wordt op een keuze van een familielid, vriend of collega, dan zou je je kunnen afvragen, wat heeft er toe geleidt dat hij of zij deze keuze heeft gemaak. En zou ik misschien hetzelfde hebben gedaan? Een gedachte-experiment voor elke dag.