Dit is water

Het is weer de tijd van commencement speeches. Grote Amerikaanse universiteiten nodigen bekende gastsprekers uit, om de pas afgestudeerden met een laatste wijze les de wijde wereld in te sturen. Bekende speeches zijn die van Steve Jobs en Mr. Rogers. Beide korte praatjes, waar ik vaak aan denk. En beide zijn absoluut het kijken meer dan waard.

En dan is er die van David Foster Wallace. Dit is een speech zoals alleen hij dat kon.

Hij begint met een meta-beschouwelijke observatie over de didactiek van speeches an sich. Hij doet dat aan de hand van twee parabels.
De een over twee jonge vissen en een oude vis, waarbij de ene jonge vis tegen de ander zegt: wat bedoelt die oude vis met ‘water’? De andere parabel gaat over een atheïst en een gelovige die een totaal verschillende verklaring hebben voor iets dat gebeurd is.

Wallace gebruikt de eenvoudige en opzichtige uitleg die beide parables kunnen hebben, om aan te tonen dat je dieper kan gaan. En legt uit dat echt voor jezelf leren denken er om gaat om iets minder arrogant te zijn, iets meer kritisch te zijn op je eigen denkbeelden.

Maar dat is niet de eindconclusie. Wallace gaat door en komt uit bij de gedachte dat alles in het leven gaat om keuzes. Altijd. De hele dag door (dit is een bekend thema in zijn werk; de stortvloed aan keuzes)

En hij legt uit hoe keuzes en vrijheid zich verhouden met elkaar en kritisch en voor-jezelf denken juist nodig is om te kunnen blijven zien wat écht belangrijk is.

Daarbij stelt hij dat iedereen een default setting heeft voor keuzes, onze default setting is namelijk dat wat we nastreven: geld, macht, status, populariteit of wat dan ook. Dat bepaalt ons.

En je daar niet aan overgeven, dat is vrijheid.

Of zoals hij zegt:

The really important kind of freedom involves attention and awareness and discipline, and being able truly to care about other people and to sacrifice for them over and over in myriad petty, unsexy ways every day.

That is real freedom. That is being educated, and understanding how to think. The alternative is unconsciousness, the default setting, the rat race, the constant gnawing sense of having had, and lost, some infinite thing.

David Foster Wallace

Een opleiding gaat niet om vergaren van kennis. Het gaat om bewustwording, het gaat om geen slaaf te zijn van je default setting. Met andere woorden, ben je in staat het water te blijven zien?